De polyvagaal theorie is een theorie die de evolutie van het autonome zenuwstelsel van zoogdieren koppelt aan sociaal gedrag. Dr. Stephen Porges bedacht deze theorie in 1994.

Deze theorie wordt door vele andere wetenschappers onderschreven en is sindsdien verder ontwikkelt.

De Polyvagaal theorie verklaart:

Het zenuwstelsel van mensen en dieren is de basis van hoe ze zich gedragen in verschillende situaties.

Hoe het lichaam werkt, bepaalt wat een mens of dier doet en hoe het zich voelt.

De evolutie van het autonome zenuwstelsel van zoogdieren ontwikkelde zich om automatisch te communiceren met andere zoogdieren. En om verschillende zelfverdedigingssystemen in te kunnen schakelen wanneer nodig

Het parasympathische zenuwstelsel, heeft twee delen.

Elk deel helpt bij verschillende manieren van gedragen.

De nervus vagus, een zenuw in het lichaam, werkt via twee verschillende wegen, de ventrale en de dorsale vagale wegen.

De twee delen van de nervus vagus zijn:

Het ventrale vagale systeem: helpt bij sociaal gedrag.

Het dorsale vagale systeem: helpt bij gedrag waarbij het dier stil blijft staan, zoals rusten en verteren, of zichzelf verdedigen door stil te staan (bevriezen).

Als het dorsale vagale pad actief is, en het zenuwstelsel blijft vastzitten in deze staat kan dat leiden tot klachten zoals duizeligheid, misselijkheid, vermoeidheid en flauwvallen.

Sympatische staat:

Naast deze staat is er ook de sympathische staat, vroeger werd deze aangeduid als vechten of vluchten. Deze staat zorgt er echter ook voor dat we in beweging komen om activiteiten te ondernemen.

Combinatie staten:

Er zijn ook momenten waarbij verschillende staten gecombineerd worden. Bijvoorbeeld bij sport is er de combinatie tussen sympatisch en ventraal. Ook hierbij is de juiste balans belangrijk, teveel sympatische energie kan bijvoorbeeld leiden tot een agressieve wijze van sporten. Na het verliezen van een wedstrijd zie je vaak de dorsale staat aangaan. Bij meditatie is er ook sprake van ventraal en dorsaal. Lichaam en geest verstillen dan op een aangename en helende wijze.

Zelfregulerend

Een gezond zenuwstelsel wat op een normale wijze ontwikkeld is, kan zelf goed schakelen tussen de verschillende staten. Bij langdurige periodes van stress of een zenuwstelsel wat onder niet ideale omstandigheden ontwikkeld is. Kan het zenuwstelsel niet meer uit zichzelf terug naar de juiste staat. 

Omarmd door wetenschappers

De polyvagaal theorie is in duizenden wetenschappelijke getoetste publicaties geciteerd.
In diverse disciplines zoals neonatalogie, verloskunde, anesthesiologie, biomedische techniek, interne geneeskunde, psychologie, psychiatrie, tandheelkunde, ergonomie, sociologie en filosofie.